Hiểu rõ hơn về DEHP
Khoái Lạc Vương – 15 jun 2011
Phthalates DEHP
Phthalates là phụ gia làm dẻo được sử dụng rộng rãi để làm mềm PVC Tuy nhiên, một vài nghiên cứu cho thấy dưới một số điều kiện giả thuyết được thõa mãn như là độ tuổi, tình trạng sức khỏe, PVC được làm mềm có thể giải phóng Phthalates với số lượng đáng kể có khả năng gây ra một số tác động đến sức khỏe con người nhất là tác động đến trẻ em, đặc biệt đối với trẻ em dưới 3 tuổi.
Một số nghiên cứu thử nghiệm cho thấy với một nồng độ nhất định, Phthalates có thể gây hại đến gan và hệ sinh sản, làm trẻ dậy thì sớm. Phthalates (Tha lê) bao gồm DINP, DEHP, DBP, DIDP, DnHP, DNOP or BBP đã bị cấm sử dụng trong sản phẩm theo các qui định REACH của Châu Âu (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemical substances 1 Jun 2007), CPSIA (Consumer Product Safety Improvement Act of 2008) và CA Proportion 65 - California Proposition 65 (1986) của Mỹ.
Hiện nay rộ lên tin các sản phẩm nước uống từ Taiwan, hoặc thạch Taro hoặc một số loại thạch dừa, nước uống khác ở Việt Nam có chứa chất DEHP vậy để hiểu rõ vấn đề này, chúng ta cần biết DEHP là chất gì và nồng độ của nó như thế nào thì gây hại đến sức khỏe con người?
DEHP là Bis(2-ethylhexyl)phthalate, thường được viết tắt DEHP, là một hợp chất hữu cơ với công thức C6H4 (C8H17COO) 2. Nó đôi khi được gọi là dioctyl phthalate và viết tắt là DOP. Nó là có thành phần của axit phthalic và các chuỗi phân nhánh 2-ethylhexanol. Là chất lỏng nhớt không màu hòa tan trong dầu, nhưng không tan trong nước. Nó có tính dẻo tốt. Được sản xuất trên quy mô lớn của nhiều công ty, nó đã có nhiều tên gọi và từ viết tắt, bao gồm BEHP và phthalate hexyl di-2-ethyl.
Do đặc tính phù hợp của nó và chi phí thấp, DEHP được sử dụng như chất làm dẻo trong sản xuất các sản phẩm bằng nhựa PVC. nhựa có thể chứa 1% đến 40% của DEHP. Nó cũng được dùng như là một chất lỏng thủy lực và như một chất điện môi trong tụ điện. DEHP cũng cho thấy sử dụng như một dung môi trong các loại đèn. Nó cũng hay được dùng trong công nghệ chế biến sơn, dùng chống nứt bề mặt, và hiện diện trong tất cả các loại bao bì bằng nhựa.
DEHP có thể được hấp thụ từ thức ăn và nước. Cấp cao hơn đã được tìm thấy trong sữa và pho mát. Nó cũng có thể ngấm vào một chất lỏng tiếp xúc với nhựa, nó chiết xuất nhanh hơn vào các dung môi không phân cực (ví dụ như các loại dầu và chất béo trong thực phẩm đóng gói trong nhựa PVC). Do đó FDA, cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm của Hoa Kỳ cho phép sử dụng DEHP có chứ trong các loại bao bì dùng đóng gói chỉ cho các loại thực phẩm chủ yếu là chứa nước. Trong đất, DEHP ô nhiễm di chuyển rất chậm vì độ hòa tan thấp trong nước. Do đó, thẩm thấu từ nhựa thải ở các bãi chôn lấp thường chậm.
Với đặc tính không tan trong nước, chỉ tan trong dầu nên nó tạo đục trong sản phẩm chứa nước, được dùng trong thực phẩm thay thế dầu cọ vì là hoá chất công nghiệp rẻ tiền hơn.
Ngoài DEHP, nhiều hoá chất khác có cấu trúc tương tự tạo thành nhóm, gọi là các “dẫn chất phthalates” như monobutyl phthalates (MBP), dibutyl phtalat (DBP), benzylbutyl phthalates (BZBP), monomethyl phtalat (MMP)… Trong ngành dược, một dẫn chất phthalates là diethylphthalates (DEP) có dùng làm thuốc nhưng chỉ dùng ngoài da trị bệnh ghẻ ngứa (trước đây nước ta rất phổ biến DEP nhưng nay không dùng nữa). Đặc biệt, DEP còn được dùng làm chất hoá dẻo (plasticizer) trong bao phim bao viên thuốc. Tuy nhiên, liều lượng của DEP có rất ít trong lớp phim bao (lớp phim này thông thường cũng được bao rất mỏng) và mỗi lần ta chỉ uống vài viên thuốc nên tác hại của DEP xem như không đáng kể. Các dẫn chất phthalates khác thường được dùng làm chất hoá dẻo cho các bao bì nhựa như chai, can, túi, bao, gói, đầu núm vú, bình sữa, trong đồ chơi trẻ con bằng chất dẻo, nhựa…
Nghiên cứu khoa học về tác hại
Trong quá trình sử dụng các sản phẩm nói trên, các dẫn chất phthalates bị thôi ra và theo đường tiêu hoá vào cơ thể con người. Trẻ con dùng bình sữa, bát nhựa, đồ chơi bằng nhựa có chứa hàm lượng cao các dẫn chất phthalates sẽ có nguy cơ bị nhiễm chất này. Tác hại của các dẫn chất phthalates là làm xáo trộn nội tiết. Bé gái bị nhiễm phthalates sẽ dậy thì sớm trước tuổi. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này và một số nghiên cứu được tiến hành trên chính Đài Loan. Gần đây nhất là nghiên cứu của Chou YY và cộng sự thực hiện tại khoa y, đại học quốc gia Chen Kung (Đài Loan) vào năm 2009. Nghiên cứu trên 30 bé gái dậy thì sớm, so với 33 bé gái bình thường, cho thấy trong nước tiểu bé gái dậy thì sớm chứa lượng monomethyl phthalates (MMP) cao hơn nhiều so với bé gái bình thường. Từ đây họ kết luận MMP có thể là một nguyên nhân môi trường gây dậy thì sớm ở bé gái Đài Loan (phthalates exposure in girls during early puberty, J Pediatr Endocrinol Metab. 2009; 22(1): 69-77)
Cảnh giác cả đồ chơi trẻ em, mỹ phẩm, bao bì nhựa, quần áo, giày dép…
Những chất từ bên ngoài môi trường được đưa vào cơ thể người, hoạt động như estrogen, gọi là xenoestrogen (có nghĩa chất tương tự, có tác dụng giống như estrogen bên ngoài đưa vào cơ thể). Ta cần biết estrogen chính là một loại hormon sinh dục nữ. Cơ thể bé gái chưa dậy thì nhưng do tiếp xúc với xenoestrogen thì xem như có một lượng estrogen trong cơ thể. Estrogen này sẽ kích hoạt vùng dưới đồi và tuyến yên ở não, tiết ra các hormon hướng dục (gonadotropins) đánh thức buồng trứng làm việc và làm xuất hiện sớm những hiện tượng đặc trưng của giới tính nữ (phát triển vú, xuất hiện kinh nguyệt...) DEHP đã được ghi nhận có tác dụng như một xenoestrogen.
Ta cũng cần biết, các hormon sinh dục, kể cả nam và nữ, về mặt cấu trúc hoá học, đều có phần tương tự, xuất phát từ chất đầu tiên là cholesterol. Vì vậy, xenoestrogen không chỉ ảnh hưởng đến estrogen mà còn ảnh hưởng đến các hormon khác và DEHP được xem là chất làm rối loạn hormon giới tính nói chung, tức cũng có ảnh hưởng đến hormon nam giới. Hiện người ta không chỉ cảnh giác với các dẫn chất phthalates bị nhiễm trong thực phẩm mà còn lo ngại về các vật dụng sinh hoạt hàng ngày có chứa các chất gây nguy hại này. Cũng vì tác hại của dẫn chất phthalates nên hiện nghị viện châu Âu không cho phép dùng DBP và DEHP trong đồ chơi trẻ em và cả trong mỹ phẩm.
Cảnh giác, không sử dụng các loại thực phẩm chứa DEHP là rất cần thiết. Nhưng bên cạnh đó cũng nên dùng cẩn thận các sản phẩm nhựa dẻo như PVC vì có thể chứa các dẫn chất phthalates. Không nên chế biến thức ăn quá nóng trong các tô chén, bao bì bằng nhựa mà thay bằng vật đựng bằng sứ (nhiệt độ quá nóng các phthalates dễ thôi ra). Dùng lá chuối hoặc giấy làm bao bì thay vì dùng bao bì nhựa, plastic...
Tiêu chuẩn nồng độ
Giới hạn cho phép tiếp xúc qua da của DEHP là 0.1% theo qui định trong phụ lục Annex XII mục 43 của bộ tiêu chuẩn REACH regulation (EC) No. 1907/2006; hoặc CA Prop 65, thử nghiệm theo phương pháp EN 1811; EN 12472: 2005, trong nước uống là 6 ppb.và trong không khí là là 5 mg/m3.
Thay cho lời kết
Tóm lại DEHP có tồn tại trong tất cả các sản phẩm xung quanh ta, những đồ vật , thực phẩm, thậm chí không khí mà ta tiếp xúc , sử dụng, ăn uống hàng ngày và nó chỉ gây nguy hại có nguy cơ gây ung thư nếu nồng độ vượt mức cho phép. Tốt nhất, nên cho trẻ trẻ dưới ba tuổi bú sữa mẹ, dùng các thức ăn và đồ uống chế biến tự nhiên. Hạn chế không cho trẻ con ăn uống các loại sữa, nước, thực phẩm đóng chai, chế biến không có nguồn gốc rõ ràng và không đạt các tiêu chuẩn kiểm định quốc tế.
Khoái Lạc Vương
Sưu tầm và viết riêng cho Thực Phẩm Tin Cậy (http://thucphamtincay.vn/thuc-pham-tin-cay/131)
Tham khảo:
- SRSL: Skechers Restrict Subtances Policy, version 2010-2011
- CPSIA: Consumer Product Safety Improvement Act of 2008
- CA pro 65: California Proposition 65 (1986)
- REACH – EU: (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemical substances 1 Jun 2007)
- Một số tin trên báo đài gần đây liên quan đến chất DEHP.
